Hiểu và kiểm soát táo bón

TRỞ LẠI
Tiêu hóa

Hiểu và kiểm soát táo bón

Thế nào là táo bón?

Táo bón là vấn đề tiêu hóa phổ biến gây khó chịu cho nhiều người ở những độ tuổi khác nhau. Táo bón thường được hiểu là không đi tiêu đều đặn hoặc khó khan khi tống xuất phân. 2 Hoặc cảm giác không đi tiêu hết cả khi đã đi tiêu rồi. 4

Táo bón ảnh hưởng khác nhau ở từng người. Từ trạng thái phân cứng, vón cục cho đến phân to nhỏ khác thường.

Gọi là táo bón khi:5

  • Đi tiêu ít hơn 3 lần trong một tuần.
  • Khó tống xuất phân cũng như phân to hơn bình thường.
  • Phân khô, cứng và vón cục.

Ngoài ra có thể có kèm đau bụng, đầy hơi và mệt mỏi. 2

Ngoài tần suất đi tiêu, các bác sĩ còn cần thêm thông tin về hình dạng, cấu trúc và độ chắc của phân để đánh giá chức năng của đại tràng. Bác sĩ thường dùng thang điểm Briston Stool Scale để đánh giá độ chắc của phân (độ cứng). 6 Bạn có thể tham khảo tại đây. 6

Hãy yên tâm vì táo bón cũng không phải là vấn đề y khoa quá nguy hiểm 3 – tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu có bất kỳ quan ngại gì.

Bạn có biết?

Táo bón là một trong những vấn đề y khoa thường gặp nhất, ảnh hưởng đến một phần ba dân số 3

Nguyên nhân dẫn đến táo bón?

Táo bón thường xảy ra khi phân nằm lâu trong đại tràng, làm cho nước được tái hấp thu liên tục. Từ đó dẫn đến phân bị khô, cứng và khó tống xuất.2

Có nhiều nguyên nhân gây ra táo bón ở người trưởng thành, đôi khi không có nguyên nhân rõ ràng.5

Những nguyên nhân thường gặp nhất: 5

  • Ít ăn thực phẩm có chất xơ – như rau, quả và ngũ cốc
  • Uống không đủ nước
  • Ít vận động
  • Nín đại tiện
  • Thay đổi chế độ ăn hoặc hoạt động thường ngày
  • Căng thẳng, lo âu hoặc trầm cảm

Một số thuốc cũng có thể gây táo bón. Hãy hỏi bác sĩ hoặc dược sĩ nếu bạn nghĩ thuốc bạn đang uống có thể gây ra triệu chứng táo bón.

Hiếm hơn, táo bón có thể do những bệnh lý khác.5

Táo bón cũng hay gặp ở các phụ nữ mới sinh hoặc đang mang thai. Tìm hiểu thêm.

Căng thẳng có thể gây táo bón?

Căng thẳng khởi phát những rối loạn cảm xúc và nhận thức được cho là có tác động đến hệ tiêu hóa và góp phần vào cơ chế gây táo bón. Đây là quá trình tương tác qua lại giữa não bộ và hoạt động đường ruột, y khoa định nghĩ là trục não – ruột.7

 Khi gặp phải tình trạng căng thẳng, bạn có thể thử các cách sau để làm dịu tình trạng này:8

  • Chia sẻ với gia đình và bạn bè về những điều bạn đang khúc mắc
  • Tăng cường luyện tập thể dục thể thao
  • Tải một số ứng dụng giúp hỗ trợ thư giãn, xoa dịu cảm xúc.
  • Dành nhiều thời gian hơn cho sở thích cá nhân
  • Ngủ đủ giấc
  • Chế độ ăn lành mạnh

Kiểm soát táo bón

Đôi khi, lo lắng về tình trạng táo bón sẽ làm bạn căng thẳng hơn, từ đó càng làm nặng nề thêm tình trạng táo bón.

Du lịch và táo bón

Thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày ví dụ như khi đi du lịch với một chế độ ăn mới, ở một múi giờ khác, sử dụng nhà vệ sinh công cộng có thể ảnh hưởng đến thói quen đi tiêu.9

Thay đổi thói quen sinh hoạt hàng ngày có thể ảnh hưởng đến thói quen đi tiêu

Đối với người bị táo bón, đi du lịch có vẻ là một thách thức. Nhưng cũng có vài cách giúp bạn thoải mái hơn.

  •  Uống nhiều nước:
    Ít uống nước làm nặng tình trạng táo bón, vì vậy nên đảm bảo uống đủ nước.7 Tốt nhất nên tránh thức uống có cồn và caffein (như nước ngọt hay cà phê) vì những chất này gây mất nước cơ thể.2
  • Bổ sung các bữa ăn nhẹ nhiều chất xơ
    Ăn uống lành mạnh khó được đảm bảo trong hành trình du lịch, thay vào đó là các loại thức ăn nhanh ít chất xơ. Từ đó làm táo bón nặng hơn.2 Vì vậy, nên mang theo các thực phẩm giàu chất xơ tiện dụng như trái cây sấy khô, thanh ngũ cốc, bắp rang hoặc các loại hạt không tẩm muối. Chọn thêm các loại thức ăn nhiều rau tươi khi có thể.
  • Cố gắng vận động.
    Nếu chuyến du lịch có lộ trình di chuyển dài bằng máy bay, tàu hỏa hoặc xe hơi, cố gắng dành nhiều thời gian đứng lên, kéo căng cơ thể và đi lại xung quanh. Điều này giữ cho hệ tiêu hóa của bạn làm việc tốt hơn.7
  • Cố gắng duy trì thói quen sinh hoạt hàng ngày.
    Duy trì thời gian ăn uống và nghỉ ngơi giống như sinh hoạt hàng ngày nếu có thể. Ăn ngay sau thức giấc cũng có lợi hơn. 8 Nếu bạn có thói quen đi tiêu vào một giờ cố định trong ngày, hãy cố gắng duy trì, thường sau khi ăn 30 phút là lúc thích hợp nhất.9
  • Lắng nghe cơ thể mình.
    Đừng phớt lờ các tín hiệu của cơ thể vì rất có thể sẽ làm tình trạng táo bón trầm trọng hơn.2 Nắm thông tin về các nhà vệ sinh gần nhất để sử dụng khi cần.
  • Dự phòng.
    Nếu bạn hay bị táo bón khi đi du lịch hoặc đang mắc chứng táo bón, nên uống thuốc trước khi khởi hành. Lactulose dạng gói khá tiện dụng khi du lịch, có thể dùng uống trực tiếp,rưới lên thức ăn hoặc pha vào nước uống.1

Thay đổi lối sống giúp cải thiện táo bón

Lối sống bận rộn trong cuộc sống hiện đại có thể dẫn đến tình trạng táo bón, với nhiều yếu tố tác động.

Nếu táo bón đang ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn, đừng quá lo lắng.  Các cách sau đây có thể hữu ích cho bạn.

Đầu tiên hãy thực hiện một số thay đổi đơn giản:

Thay đổi chế độ ăn2

  •  Ăn đủ chất xơ giúp đi tiêu đều đặn bằng cách kích thích thức ăn luân chuyển trong hệ tiêu hóa nhanh hơn.
  • Tránh thiếu nước bằng cách uống nhiều nước. Giảm hoặc loại bỏ các chất chứa cồn, caffein hay thức uống có ga.

Gia tăng vận động2

  • Đi bộ hoặc chạy bộ mỗi ngày cũng giúp giảm táo bón. Vận động còn mang lại nhiều lợi ích khác cho cơ thể như giúp cảm thấy khỏe khoắn, cải thiện tâm trạng, nhiều năng lượng và cơ thể săn chắc hơn.
Đi bộ hoặc chạy bộ mỗi ngày cũng có thể giảm táo bón

Cải thiện thói quen đi tiêu

  • Duy trì thời gian nhất định và địa điểm quen thuộc, dành nhiều thời gian hơn để đi vệ sinh. Sau ăn 30 phút là lúc thích hợp nhất để đi vệ sinh.9
  • Không cố nhịn vệ sinh vì có thể làm táo bón nặng hơn.2
  • Thả lỏng chân trên ghế gác chân bậc thấp khi đi vệ sinh. Đưa đầu gối cao hơn mông nếu được. Thư giãn và hít thở bình thường, thắt chặt cơ bụng và nén xuống đồng thời thư giãn trực tràng.9

Tài liệu tham khảo:

1. Lactulose Company Core Data Sheet. Abbott. May 2019

2. NHS Inform. Constipation. Preventing constipation. https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/constipation#preventing-constipation. Last accessed November 2019

3. Cullen G, O’Donoghue D. Constipation and pregnancy. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2007; 21(5): 807-18

4. Information from your family Doctor. Constipation. Am Fam Physician. 2010;15:82(12):1440-1441.

5. NHS. Constipation. Available at: https://www.nhs.uk/conditions/constipation/. Last accessed November 2019

6. Lewis SJ, et al. Stool form scale as a useful guide to intestinal transit time. Scand J Gastroenterol. 1997 Sep;32(9):920-4

7. Devanarayana, NM and Rajindrajith S, Association between Constipation and Stressful Life Events in a Cohort of Sri Lankan Children and Adolescents. J Trop Ped. 2010;56(3):144-8

8. NHS. How to deal with stress. Available at: https://www.nhs.uk/conditions/stress-anxiety-depression/understanding-stress/. Last accessed October 2019

9. Healthy bowel guide: Information for patients. Central and North West London NHS Foundation Trust. April 2015. Available at: https://www.cnwl.nhs.uk/wp-content/uploads/Healthy_Bowel-_Patient_Information_leaflet.pdf Last accessed November2019

7. Arnaud MJ. Mild dehydration: a risk factor of constipation? Eur J Clin Nutr. 2003;57(2):S88-S95

8. Hayat U, et al. Chronic constipation: Update on management. Clev Clin J Med. 2017;84(5):397-408

VNELT190507