Những chủng cúm mùa nào sẽ lưu hành trong mùa đông xuân năm nay

Chuyên gia viết bài: PGS.TS.BS. Cao Hữu Nghĩa

Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP.HCM

Ngày cập nhật: 28/08/2025

Thời điểm dễ mắc cúm đang đến gần

Thời tiết bắt đầu chuyển mùa cũng là lúc bệnh cúm dễ tấn công và lây lan nhanh chóng trong cộng đồng. Do đó, mỗi chúng ta cần chủ động hơn trong phòng tránh cúm, và quan tâm hơn đến sức khỏe của bản thân, gia đình.

Tại các vùng nhiệt đới, cúm mùa thường xảy ra quanh năm với các đợt bùng phát bất thường. Ở Việt Nam bệnh cúm xuất hiện quanh năm, gia tăng vào tháng 3 – 4 và tháng 9-10 hằng năm.

Nỗ lực ứng phó với cúm mùa từ giới y khoa

Mỗi năm, Hệ thống Giám sát và Ứng phó với Cúm của WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) sẽ đánh giá sự biến đổi của virus cúm, và đưa ra khuyến cáo về thành phần vaccine cho mùa cúm tiếp theo trong mỗi bán cầu

• Đối với các quốc gia ở Bắc bán cầu: vaccine được sử dụng có “công thức Bắc bán cầu“, phản ánh các chủng virus dự kiến sẽ lưu hành trong mùa đông Bắc bán cầu.
• Tương tự ở Nam bán cầu: Vaccine thuộc “công thức Nam bán cầu” sẽ được sử dụng, phản ánh các chủng virus dự kiến lưu hành trong mùa đông ở Nam bán cầu.

Việt Nam chúng ta thuộc Bắc bán cầu, nên vaccine cúm sử dụng ở nước ta cần có công thức Bắc bán cầu

Vaccine cúm mùa bắc bán cầu 2023-2024 có gì mới?

Theo đó, trong mùa đông xuân năm nay, WHO dự báo sẽ có 4 chủng virus cúm mùa quan trọng lưu hành tại Bắc bán cầu là:

• Cúm A/Victoria/4897/2022 (H1N1) pdm09-like virus;
• Cúm A/Darwin/9/2021 (H3N2)-like virus;
• Cúm B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus;
• Cúm B/Phuket/3073/2013 (B/Yamagata lineage)-like virus

Như vậy vaccine mùa cúm Bắc bán cầu năm 2023 – 2024 cần có tác động bảo vệ người dân khỏi các chủng virus cúm kể trên.

Việt Nam hiện nay đã có vaccine cúm tứ giá được cập nhật chủng mới theo khuyến cáo của WHO, giúp bảo vệ trước 4 chủng virus cúm gồm 2 chủng cúm A (A/H3N2, A/H1N1) và 2 chủng cúm B (B/Yamagata và B/Victoria).

Vaccine cúm tứ giá là gì?

Vaccine cúm tứ giá là một loại vaccine tổng hợp, được sản xuất để bảo vệ cơ thể chống lại 4 chủng virus cúm khác nhau, gồm 2 chủng cúm A và 2 chủng cúm B.

Qúa trình phát triển vaccine cúm từ đơn giá đến tứ giá:

• Virus cúm A xuất hiện, vaccine cúm đơn giá đầu tiên ra đời
• Virus cúm B xuất hiện, vaccine nhị giá được phát triển để bảo vệ người dân khỏi cả 2 chủng cúm A và B
• Trước 2 chủng cúm A (H1N1 và  H3N2) và 1 chủng cúm B, vaccine tam giá được phát triển
• Sự phân hóa của virus cúm B thành 2 chủng riêng biệt (Victoria và Yamagata) đã dẫn đến sự phát triển của vaccine cúm tứ giá

Tại sao vaccine cúm tứ giá được lựa chọn phổ biến hiện nay?

Các vaccine tam giá chứa 2 chủng cúm A và 1 chủng cúm B có thể kém hiệu quả trong phòng bệnh cúm khi chủng cúm B lưu hành khác với thành phần cúm B trong vaccine tam giá.

Việc bổ sung thêm 1 chủng cúm B ở vaccine cúm tứ giá được dự đoán giảm gánh nặng bệnh cúm nhiều hơn, giúp tăng cường hiệu quả phòng ngừa 4 chủng cúm phổ biến, thường gây ra các đợt dịch hiện nay.

Có những loại vaccine cúm tứ giá nào?

Theo quá trình phát triển của vaccine, thành phần trong công thức vaccine cúm cũng ngày càng hoàn hiện hơn. Một số loại vaccine cúm tứ giá có thể kể đến như:

Vaccine toàn phần – virus cúm nguyên vẹn được bất hoạt

Vaccine phân mảnh – virus được bất hoạt, phân cắt, chứa hàm lượng cao các thành phần cần thiết để tạo ra miễn dịch

Vaccine tiểu đơn vị – virus được bất hoạt, phân cắt và tinh chế để chọn lọc các thành phần cần thiết

Vaccine cúm tứ giá tiểu đơn vị có gì khác biệt?

Vaccine cúm tứ giá tiểu đơn vị có khả năng tạo ra miễn dịch để bảo vệ cơ thể khỏi virus tương đương so với vaccine phân mảnh, và ít gây phản ứng tại chỗ và phản ứng toàn thân hơn.

Vì chỉ chứa các thành phần cần thiết để tạo miễn dịch, và không chứa các thành phần khác của virus, khả năng gây ra phản ứng có hại của vaccine tiểu đơn vị là rất thấp.

Nhờ đó, vaccine cúm tứ giá tiểu đơn vị phù hợp cho nhiều đối tượng như trẻ em, người lớn, người cao tuổi và phụ nữ mang thai.

Tại sao cần tiêm cúm nhắc lại hằng năm?

Các chuyên gia khuyến nghị người dân nên tiêm lại vaccine cúm hàng năm để duy trì sự bảo vệ hiệu quả bởi lẽ:

• Hiệu lực bảo vệ của vaccine cúm mùa kéo dài dưới 1 năm.
• Nếu bị nhiễm bệnh, cúm sẽ tạo sức miễn dịch cao nhưng không bền.
• Virus cúm biến đổi thường xuyên, việc phát triển vaccine cúm được thực hiện hằng năm để cập nhật các chủng virus cúm mới đang lưu hành

Xem thêm:

• Tiêm phòng cúm cho người lao động
• Tiêm phòng cúm cho cả gia đình khi trẻ có bệnh mạn tính từ 6 tháng tuổi
• Cúm mùa từ A-Z: Những điều cần biết về bệnh cúm mùa
• Một số phương pháp giúp khỏi cúm tại nhà

TÌM ĐỊA ĐIỂM TIÊM CHỦNG GẦN BẠN NHẤT

Để được tư vấn với chuyên viên y tế