Rối loạn tiêu hóa sau phẫu thuật thực quản 

Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, y học hiện đại đã đạt nhiều tiến bộ, đặc biệt trong phẫu thuật điều trị ung thư dạ dày, thực quản và tụy. Các phương pháp ít xâm lấn như mổ nội soi hay mổ robot giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn. Tuy vậy, với những ca phẫu thuật lớn như phẫu thuật thực quản, dạ dày, tụy, người bệnh vẫn có thể gặp rối loạn tiêu hóa và hấp thu, làm ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt hằng ngày. Vì thế, hiện nay việc phòng ngừa và điều trị các vấn đề này được chú trọng hơn bao giờ hết, nhằm giúp người bệnh sống khỏe và chất lượng hơn sau mổ.

1. Các vấn đề tiêu hóa có thể gặp sau phẫu thuật cắt thực quản

Thực quản là ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Khi bị bệnh ác tính, thường phải cắt bỏ toàn bộ thực quản và dùng một phần dạ dày kéo lên ngực hoặc cổ để thay thế. Điều này khiến việc tiêu hóa bị ảnh hưởng đáng kể.

Người bệnh có thể gặp các vấn đề sau (gọi chung là hội chứng sau cắt thực quản):

• Khó nuốt do chỗ nối bị hẹp hoặc hoạt động nhu động bất thường
• Trào ngược (gặp ở 60–90% bệnh nhân)
• Chậm làm rỗng dạ dày
• Hội chứng Dumping – thức ăn xuống ruột quá nhanh, gây hoa mắt, chóng mặt, mệt rã rời, thậm chí phải nằm nghỉ ngay
• Giảm chức năng tụy ngoại tiết (thiếu men tụy ngoại tiết) – gây tiêu chảy, sụt cân

Trong đó, chậm làm rỗng dạ dày là vấn đề nan giải. Người bệnh thường cảm thấy nặng tức ngực sau ăn, nghe rõ tiếng “sôi”, “rột roạt” ở vùng ngực, đôi khi vài ngày sau vẫn nôn ra thức ăn cũ. Điều này khiến người bệnh ngại ăn, dễ dẫn tới suy dinh dưỡng. Nguyên nhân thường do khi cắt thực quản, các dây thần kinh điều khiển hoạt động dạ dày – ruột cũng bị cắt theo.

Để cải thiện, nên ăn thành nhiều bữa nhỏ, hạn chế rau và chất xơ cứng, uống nhiều nước sau ăn. Bên cạnh đó, bác sĩ có thể kê thêm thuốc giúp dạ dày tống thức ăn xuống ruột nhanh hơn.

Sau phẫu thuật cắt thực quản, người bệnh có thể gặp tình trạng thiếu men tụy ngoại tiết – nghĩa là tuyến tụy không tiết đủ men để tiêu hóa thức ăn. Vấn đề này đã được ghi nhận từ những năm 1950–1960 ở bệnh nhân cắt thực quản hoặc cắt dạ dày.

Trước đây, do tỷ lệ sống sau ung thư còn thấp, bác sĩ chủ yếu tập trung vào việc kéo dài thời gian sống và điều trị ung thư, nên chưa chú ý nhiều đến chức năng tiêu hóa.

2. Thiếu men tụy sau phẫu thuật thực quản.

Thiếu men tụy có thể xuất hiện từ vài tuần đến vài năm sau mổ và thường gây ra tình trạng đau bụng, đầy hơi, khó chịu, tiêu chảy kéo dài, sụt cân. Việc bổ sung men tụy ngoại tiết hằng ngày ngay sau phẫu thuật giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng, giúp người bệnh tiêu hóa tốt hơn và lấy lại cân nặng, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống. Liều dùng thường được khuyến nghị là khoảng 50.000 đơn vị lipase/bữa ăn chính và 25.000 đơn vị lipase/bữa nhẹ; liều có thể thay đổi dựa theo thành phần bữa ăn. 

Còn tiếp

Xem thêm:

• Chuyện dạ dày – Ruột: Men gan cao thì phải làm sao?
• Làm thế nào để kiểm soát men gan cao hiệu quả?
• Rối loạn tiêu hóa sau phẫu thuật tụy

Tài liệu tham khảo:

1. Jaclyn V. Moore, Stephanie Tom, Charles R. Scoggins và cs: Exocrine Pancreatic Insufficiency After Pancreatectomy for Malignancy: Systematic Review and Optimal Management Recommendations, Journal of Gastrointestinal Surgery 2020 https://doi.org/10.1007/s11605-020-04883-1

2. J.Enrique Dominguez‐Muñoz, Miroslav Vujasinovic, Daniel dela Iglesia và cs: European guidelines for the diagnosis and treatment of pancreatic exocrine insufficiency: UEG, EPC, EDS, ESPEN, ESPGHAN, ESDO, and ESPCG evidence‐based recommendations, United European Gastroenterol J .2025; 13: 125–172.

3. Marcello Di Martino, Ángela de la Hoz Rodriguez, Andrea Saibanti và cs: Pancreatic exocrine insufficiency after pancreatic resection: a systematic review, BMC Surgery (2025) 25:53

4. L Blonk , N J Wierdsma, E P Jansma và cs: Exocrine pancreatic insufficiency after esophagectomy: a systematic review of literature, Dis Esophagus. 2021 Dec 24;34(12): doab003. doi: 10.1093/dote/doab003

5. Jennifer Straatman, Jim Wiegel, Nicole van der Wielen, E P Jansma, Miguel A Cuesta, Donald L van der Peet: Systematic Review of Exocrine Pancreatic Insufficiency after Gastrectomy for Cancer, Dig Surg. 2017;34(5):364-370. doi: 10.1159/000454958. Epub 2017 Mar 18.

6. Daniel Croagh, Christoph W Michalski, Mark I van Berge Henegouwen , Sergio Alfieri: Diagnosis and management of pancreatic insufficiency in patients with gastrectomy due to cancer or gastric ulcers: a virtual roundtable expert discussion, Expert Rev Gastroenterol Hepatol. 2023 Dec;17(12):1313-1319. doi: 10.1080/17474124.2023.2296762. Epub 2024 Jan 1