Phần 1: Vaccine cúm nào phù hợp cho người cao tuổi?

Việt Nam đang đối mặt với thực trạng già hóa dân số nhanh chóng. Đến năm 2036, nước ta sẽ bước vào giai đoạn già hóa toàn diện. Trong bối cảnh này, tiêm chủng cho người cao tuổi không chỉ là vấn đề cá nhân, mà còn là chiến lược y tế công cộng để giảm gánh nặng bệnh tật, nhập viện và tử vong.

1. Rất ít người cao tuổi ở Việt Nam đi tiêm ngừa cúm.

Dù chưa có con số thống kê cụ thể, nhưng qua khảo sát và ước tính, tỷ lệ tiêm vaccine cúm ở người cao tuổi hiện nay vẫn còn rất thấp.

Mặc dù tỷ lệ tiêm chủng cúm nói chung ở Việt Nam đang có dấu hiệu cải thiện trong những năm gần đây, nhưng riêng ở nhóm người cao tuổi – những người có nguy cơ bị biến chứng nặng nếu nhiễm cúm – thì khoảng cách đạt được miễn dịch cộng đồng vẫn còn khá xa. [1-3]

Vậy vì sao người lớn tuổi ngại tiêm cúm?

Chúng tôi hiểu rằng có nhiều lý do khiến ông bà, cô bác còn e dè với việc tiêm phòng cúm.

Nỗi lo thường trực là sợ bị mệt mỏi hoặc gặp phải phản ứng phụ sau tiêm, đặc biệt khi sức khỏe đã không còn như xưa. Bên cạnh đó, chi phí tiêm vaccine cũng là một trở ngại đáng kể, nhất là khi mỗi tháng đã phải chi tiêu cho đủ loại thuốc men. Tuy nhiên, trong bối cảnh dịch cúm vẫn diễn biến phức tạp, Covid có nguy cơ quay trở lại, thì việc chủ động phòng bệnh là rất quan trọng – không chỉ để giữ gìn sức khỏe, mà còn để an tâm cho con cháu và những người thân trong gia đình. [4]

Khi tư vấn tiêm phòng cúm cho người cao tuổi, chúng tôi luôn cân nhắc kỹ ba yếu tố: hiệu quả, độ an toàn và chi phí hợp lý.

2. Vì sao độ an toàn của vaccine cúm lại đặc biệt quan trọng đối với người cao tuổi?

Độ an toàn của vaccine không chỉ quan trọng, mà còn là điều kiện ưu tiên khi tiêm ngừa cho người cao tuổi.

Ông bà, cô bác của chúng ta thường có hệ miễn dịch yếu hơn và đang sống chung với nhiều bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, huyết áp… Vì vậy, ngay cả những tác dụng phụ nhẹ – như sốt, đau đầu, nhức mỏi hay sưng đỏ tại chỗ tiêm – cũng có thể khiến cơ thể mệt mỏi, thậm chí làm khởi phát hay nặng thêm các bệnh nền sẵn có. [5], [6]

Chỉ cần một lần tiêm gây khó chịu cũng đủ để cô bác đắn đo, do dự cho những lần tiêm sau. Như vậy rất đáng tiếc, bởi vaccine thực sự là “lá chắn” quan trọng, giúp giảm nguy cơ nhập viện và biến chứng do cúm ở người cao tuổi.

Các loại vaccine cúm hiện nay đã được nghiên cứu và cải tiến để khắc phục vấn đề này [7]. Lựa chọn những công thức vaccine giảm thiểu phản ứng phụ, dù là nhẹ, cũng sẽ giúp cô bác yên tâm hơn, từ đó tăng khả năng duy trì việc tiêm phòng hàng năm.

3. Vì sao giá vaccine cúm lại là điều quan trọng không kém ở người cao tuổi?

Trong quá trình thăm khám và điều trị, tôi hiểu rằng chi phí y tế luôn là một gánh nặng – nhất là khi phải điều trị nhiều bệnh mạn tính cùng lúc.

Vaccine cúm hiện nay chưa được bảo hiểm y tế chi trả, nên người tiêm phải tự thanh toán toàn bộ. Với người cao tuổi – đa số sử dụng lương hưu, tiền tiết kiệm hoặc phụ thuộc vào sự hỗ trợ của con cháu – chi phí tiêm vaccine dù không quá cao, nhưng vẫn là một khoản đáng cân nhắc. Nếu tiền vaccine quá nhiều, có thể khiến nhiều cô bác phải từ bỏ việc tiêm phòng – dù biết rõ lợi ích.

Điều quan trọng hơn nữa là: vaccine cúm cần được tiêm nhắc lại mỗi năm. Sau khoảng 12 tháng, lượng kháng thể trong cơ thể sẽ giảm dần, không còn đủ sức bảo vệ. Vì thế, để giúp người cao tuổi duy trì tiêm phòng đều đặn, vaccine cúm phù hợp không chỉ cần hiệu quả và an toàn, mà còn phải có mức giá phù hợp. Một loại vaccine cân đối cả ba yếu tố – hiệu quả, độ an toàn và chi phí – sẽ là lựa chọn đúng đắn và bền vững cho sức khỏe người cao tuổi trước cúm mùa.

Tài liệu tham khảo:

[1] Olson, Diana. “Influenza Vaccination Coverage by Population (2019-2023).” NFID, National Foundation for Infectious Diseases, 28 Sept. 2023, www.nfid.org/resource/influenza-vaccination-coverage-by-population/. Accessed 9 June 2025.

[2] https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/seasonal-influenza-antiviral-use-2018.pdf. Accessed on 10 Jan 2025

[3] Ước tính từ số liều vaccine cúm đưa ra thị trường theo số liệu IQVIA

[4] Thoa Thi Minh Acceptability of seasonal influenza vaccines among health care workers in Vietnam in 2017

[5] “Why Is It Essential for Older Adults to Consider Taking the Influenza (Flu) Vaccination? – Samarth Elder Care.” Samarth Elder Care, 21 Apr. 2025, care.samarth.community/influenza-vaccination-older-adults/. Accessed 9 June 2025.

[6] Liang CY, Hwang SJ, Lin KC, Li CY, Loh CH, Chan JY, Wang KY. Effectiveness of influenza vaccination in the elderly: a population-based case-crossover study. BMJ Open. 2022 Feb 21;12(2):e050594. doi: 10.1136/bmjopen-2021-050594. PMID: 35190416; PMCID: PMC8860060.

[7] Govaert TM, Dinant GJ, Aretz K, Masurel N, Sprenger MJ, Knottnerus JA. Adverse reactions to influenza vaccine in elderly people: randomised double blind placebo controlled trial. BMJ. 1993 Oct 16;307(6910):988-90. doi: 10.1136/bmj.307.6910.988. PMID: 8241913; PMCID: PMC1679213.